Θεωρία Μάτριξ: Όλα είναι ένα ψέμα;

Η θεωρία ότι «ζούμε» σε μια πολύπλοκη προσομοίωση ενός υπερυπολογιστή, απορρίπτεται από την πλειοψηφία των ειδικών ως καθαρή μυθοπλασία. Ωστόσο, για ένα μικρό ποσοστό φυσικών, επιστημόνων πληροφορικής, στοχαστών και στοχαστριών, η «υπόθεση της προσομοίωσης» δεν φαντάζει τόσο απίθανη!

Θα μπορούσε το σύμπαν μας να αποτελεί ένα «επιμορφωτικό βιντεοπαιχνίδι» για εξωγήινους ή τους μακρινούς απογόνους μας που θέλουν να μελετήσουν το παρελθόν τους; Ακούγεται σαν σενάριο επιστημονικής φαντασίας, εντούτοις, η εν λόγω ιδέα είναι αναπάντεχα δημοφιλής μεταξύ ορισμένων επιστημόνων και φιλοσόφων.

Η πιο σύγχρονη εκδοχή της βασίζεται σε ένα άρθρο που δημοσίευσε το 2003 ο Σουηδός στοχαστής Nick Bostrom, γνωστός σήμερα για το έργο του σχετικά με τον υπαρξιακό κίνδυνο καθώς και τις ευκαιρίες αλλά και τις απειλές που ενδέχεται να αντιμετωπίσει η ανθρωπότητα από μία υπερνοημοσύνη.

Η υπόθεση της προσομοίωσης

Ο Bostrom ξεκινά με την προϋπόθεση ότι στο απώτερο μέλλον θα είναι διαθέσιμες τεράστιες ποσότητες υπολογιστικής ισχύος. Κάτι αντίστοιχο, άλλωστε, προβλέπουν σοβαροί τεχνολόγοι και αναλυτές, καθώς και πληθώρα πονημάτων επιστημονικής φαντασίας όπως το Μάτριξ,.

Στο πλαίσιο αυτό, μας καλεί να υποθέσουμε ότι πολιτισμοί πολύ πιο προηγμένοι τεχνικά από τον δικό μας, θα βρουν ενδιαφέρουσα την ιδέα να δημιουργήσουν προσομοιώσεις έμβιων όντων από το μακρινό, γαλαξιακό παρελθόν τους. Δηλαδή, οι μεταγενέστερες γενιές με τους υπερ-ισχυρούς υπολογιστές τους, όχι μόνο θα είναι σε θέση να εκτελούν άπειρες προσομοιώσεις, αλλά και θα επιλέξουν να τρέξουν λεπτομερείς προσομοιώσεις των προγόνων τους ή όντων σαν τους προγόνους τους.

Εάν έχετε ασχοληθεί ποτέ με ηλεκτρονικά παιχνίδια όπως τα Sims, Roblox και Minecraft, δηλαδή ολόκληρους ψηφιακούς κόσμους με μεγάλη ελευθερία κινήσεων, ίσως αντιλαμβάνεστε, σε έναν βαθμό, το ενδιαφέρον των μακρινών απογόνων του σύμπαντός μας!

Αν υποθέσουμε, λοιπόν, ότι όλοι αυτοί οι προσομοιωμένοι άνθρωποι έχουν συνείδηση (θυμηθείτε ότι μιλάμε για τη δουλειά μιας υπερνοημοσύνης από το μακρινό μέλλον και όχι απλά για το Sims ή το Fortnite), τότε θα μπορούσε να ισχύει το εξής: Η συντριπτική πλειονότητα των διανοιών, όπως εγώ που γράφω αυτό το κείμενο και εσείς που το διαβάζετε, δεν είμαστε βιολογικά παρόντες: Αποτελούμε το παρελθόν, άρα και τα αντικείμενα προσομοίωσης από τους τεχνολογικά προηγμένους απόγονους της δικής μας ή και μιας άλλης αρχικής φυλής!

Άνθρωποι & κώδικες

Σκέφτομαι άρα υπάρχω; Ποια είναι η αλήθεια για τον κόσμο που μας περιβάλλει; Η αίσθηση ότι η αντίληψή μας για την «πραγματικότητα» είναι περιορισμένη, έχει βαθιές ρίζες στις δυτικές και ανατολικές φιλοσοφικές παραδόσεις: Πρόκειται για μια ιδέα που αναπαράγεται εδώ και χιλιάδες χρόνια, τη συναντάμε στις διδασκαλίες φιλοσόφων όπως ο Πλάτωνας, ο Ντεκάρτ, ακόμη και ο Βούδας, ενώ έχει εμπνεύσει ένα από τα σημαντικότερα franchise ταινιών των τελευταίων δεκαετιών.

Η θεωρία του Μάτριξ, λοιπόν, όπως αναφέρεται από πολλούς η υπόθεση της προσομοίωσης, πραγματεύεται το επιχείρημα ότι αυτό που αντιλαμβανόμαστε ως πραγματικότητα είναι μια προηγμένη, υπερρεαλιστική προσομοίωση. Σε αυτό το πλαίσιο, οι άνθρωποι δεν είναι απαραίτητα «πραγματικά» και απτά όντα, αλλά προκαθορισμένοι κώδικες που τρέχουν σε ένα εξαιρετικά ισχυρό πρόγραμμα υπολογιστή. Και όλα αυτά σχεδιάστηκαν και επιτηρούνται από κάποια ανώτερη διάνοια.

Όλα είναι ένα ψέμα; Ποιος μπορεί να ξέρει; Είτε είμαστε βιολογικά όντα είτε κώδικες, είτε ζούμε το δικό μας Sims είτε όχι, η υπόθεση της προσομοίωσης παραμένει προς το παρόν κυριολεκτικά… υπόθεση. Εντούτοις, αν και δεν μπορεί να αποδειχθεί ή να απορριφθεί κατηγορηματικά, συνεχίζει να συναρπάζει τους θιασώτες της, μεταξύ των οποίων ο Ίλον Μασκ.

Ο αμφιλεγόμενος επιχειρηματίας, εφευρέτης, ιδιοκτήτης των SpaceX και Tesla, προσφάτως και πολιτικός παράγοντας των ΗΠΑ, έχει δηλώσει ότι θεωρεί πολύ πιθανό να ζούμε «στο μάτριξ» ενώ σε ένα tweet για την επέτειο του Pong, ενός απλοϊκού βιντεοπαιχνιδιού τένις, ανέφερε: «49 χρόνια αργότερα, τα παιχνίδια είναι φωτορεαλιστικοί τρισδιάστατοι κόσμοι. Τι υποδεικνύει αυτή η επαναλαμβανόμενη τάση για την πραγματικότητά μας»;