Ποιος θέλει να "φυτέψει" ζωή σε άλλο πλανήτη για να δει τι θα συμβεί;

Από την κατασκευή τηλεσκοπίων και την εκτόξευσή τους στο διάστημα, μέχρι την αποστολή ανθρώπων στη Σελήνη και ανιχνευτών σε άλλους πλανήτες, η ανθρωπότητα, εδώ και αρκετές δεκαετίες, επιδίδεται στην αναζήτηση εξωγήινης ζωής με περιέργεια και εξερευνητικό πνεύμα. Ωστόσο, τι θα γινόταν αν μπορούσαμε να συμμετάσχουμε στην εξάπλωση της ζωής της σύμπαν;

Μπορούμε να γίνουμε από νομάδες εξερευνητές του διαστήματος, «κοσμικοί» γεωργοί με έδρα τον Εγκέλαδο; Αυτό διερωτάται μία νέα μελέτη, αναλύοντας τα πολλά υποσχόμενα επιστημονικά οφέλη αλλά και τα ηθικά διλλήματα της εφαρμογής της θεωρίας της Κατευθυνόμενης Πανσπερμίας σε έναν από τους 146 φυσικούς δορυφόρος του πλανήτη Κρόνου.

Η ριζοσπαστική ιδέα της Κατευθυνόμενης Πανσπερμίας εξετάζει τη σκόπιμη μεταφορά μικροοργανισμών στο διάστημα για τη «σπορά» ζωής σε άλλα ουράνια σώματα. Ακούγεται εξωφρενική, εντούτοις συζητείται κάμποσες δεκαετίες στους επιστημονικούς κύκλους. Μέχρι που μια πρόσφατα δημοσιευμένη, αμφιλεγόμενη μελέτη την επανάφερε στο προσκήνιο, εξερευνώντας την περίπτωση της «εύφορης κοιλάδας» του Εγκέλαδου.

Σπορά στον Εγκέλαδο

Η παγωμένη επιφάνεια του εν λόγω πλανήτη μάλλον δεν μπορεί να περιγραφεί ως «εύφορη κοιλάδα»–και με γήινα κριτήρια δεν είναι– ωστόσο, καταπώς φαίνεται αποδεικνύεται μια χαρά για τα ανθεκτικά ακρόφιλα, τα μικρόβια δηλαδή που ευδοκιμούν σε ακραίες συνθήκες, παρόμοιες με αυτές που εικάζουμε ότι υπάρχουν στον ωκεανό του Εγκέλαδου.

Ο ωκεανός αυτός, άλλωστε, καθιστά τον Εγκέλαδο έναν πρώτης τάξεως υποψήφιο για το πρωτοφανές κοσμικό πείραμα που εισηγείται η ομάδα που υπογράφει τη μελέτη. Όπως προέκυψε από το εξερευνητικό σκάφος Cassini, κάτω από την παγωμένη επιφάνειά του, ο Εγκέλαδος κρύβει έναν μεγάλο, υπόγειο ωκεανό με αλμυρό νερό και υδροθερμικές οπές, παρόμοιες με εκείνες που συναντάμε στον πυθμένα των ωκεανών της Γης. Αυτές οι οπές παρέχουν χημική ενέργεια και θερμότητα, δημιουργώντας περιβάλλοντα που θεωρούνται κρίσιμα για τη γένεση και τη διατήρηση της ζωής.

Στο πλαίσιο αυτό, ο Εγκέλαδος είναι πιθανό να διαθέτει όλα τα απαραίτητα συστατικά για ζωή, αποτελώντας εύφορο έδαφος για τη σπορά της.

Ένα «εργαστήριο ζωής» σε ζωντανή μετάδοση

«Και γιατί να το κάνουμε;» θα αναρωτιέστε. «Τι έχουμε να κερδίσουμε;» Μπορεί για εμάς τους «κοινούς θνητούς» η θεωρίας της Κατευθυνόμενης Πανσπερμίας να ακούγεται ως μια ακόμη ακραία επιστημονική σύλληψη ή έστω σενάριο για μια απολαυστική ταινία επιστημονικής φαντασίας, εντούτοις, για τις γυναίκες και τους άντρες επιστήμονες θα αποτελούσε ένα «εργαστήριο ζωής» σε ζωντανή μετάδοση!

Αντί να περιμένουμε, ενδεχομένως επί αιώνες, προκειμένου να μας αποκαλύψει κάποια στιγμή το ίδιο το σύμπαν τα μυστικά της προέλευσής μας, θα μπορούσαμε να παρατηρήσουμε ενεργά την εξέλιξή της ζωής.

Καταπώς εκτιμά η μελέτη, το «εργαστήριο» του Εγκέλαδου θα μας επέτρεπε να αντλήσουμε πρωτοφανείς πληροφορίες και γνώσεις για τις θεμελιώδεις αρχές της προσαρμοστικότητας και της ανθεκτικότητας της ζωής: Από το πώς διάφορες μορφές της αλληλοεπιδρούν και μεταμορφώνουν το περιβάλλον μέχρι μια πιο συγκεκριμένη απάντηση στο εάν η ζωή αποτελεί μια κοσμική επιταγή, που είναι σχεδόν σίγουρο ότι θα «εισπραχθεί» υπό κατάλληλες συνθήκες ή μια εξαιρετικά σπάνια τύχη. Γιατί αυτό που συνέβη στη Γη δεν συνέβη και σε άλλους πλανήτες; Ή μήπως έλαβε χώρα και εμείς απλώς δεν το γνωρίζουμε;

Η γνώση που δύναται να κατακτήσει η ανθρωπότητα από ένα τέτοιο πείραμα, θα επιτάχυνε δραματικά την κατανόησή μας για την αστροβιολογία, απαντώντας σε ερωτήματα που η παραδοσιακή παρατήρηση από μόνη της δεν θα μπορούσε ποτέ να απαντήσει πλήρως.

Και αν όλα πάνε στον Κρόνο;

Από την άλλη, η ιδέα του να «φυτέψουμε» ζωή σε έναν άλλο πλανήτη για να δούμε τι θα συμβεί, δεν μπορεί παρά να εγείρει πληθώρα ηθικών ερωτημάτων και ανησυχιών.

Για δεκαετίες, η κατευθυντήρια αρχή στην εξερεύνηση του διαστήματος ήταν η πλανητική προστασία, δηλαδή η αυστηρή αποφυγή μόλυνσης άλλων κόσμων με γήινα μικρόβια. Επιπρόσθετα, πώς μπορούμε να είμαστε απολύτως βέβαιοι ότι δεν υπάρχει ζωή στον Εγκέλαδο, προτού εισάγουμε ένα νέο είδος που δύναται να υπερισχύσει ή να εξαλείψει τα εύθραυστα ιθαγενή οικοσυστήματα πριν καν τα ανακαλύψουμε;

Από τη στιγμή που ο πλανήτης μας αποτελεί διαρκώς πεδίο αντιπαραθέσεων μεταξύ λαών, κατασπατάλησης πόρων και απροκάλυπτης ρύπανσης, με τι «προσόντα» φιλοδοξούμε να υποδυθούμε τους Θεούς; Οι ηθικές επιπτώσεις του να δρούμε ως δημιουργοί σε κοσμική κλίμακα είναι τεράστιες. Διαθέτουμε τη σοφία και την διορατικότητα για να αναλάβουμε μια τόσο ισχυρή και μη αναστρέψιμη πράξη; Και τι θα γίνει αν η «εισαγόμενη» ζωή εξελιχθεί με απρόβλεπτους, ίσως και επιβλαβείς τρόπους;

Αυτά και άλλα πολλά ερωτήματα και διλλήματα απασχολούν επί του παρόντος τη συντακτική ομάδα της μελέτης, καθώς και τους θιασώτες της. Μπορούμε, λοιπόν, να γίνουμε από νομάδες εξερευνητές του διαστήματος, «κοσμικοί» γεωργοί με έδρα τον Εγκέλαδο; Κανείς δεν ξέρει, αν και η συζήτηση έχει ήδη ξεκινήσει!