Μνήμη: Από ποια ηλικία ξεκινά να δημιουργείται;

Τομογραφίες εγκεφάλου δίνουν για πρώτη φορά απάντηση στο ερώτημα «από ποια ηλικία ξεκινά να δημιουργείται η μνήμη», ενώ η έρευνα δείχνει τον δρόμο στην επιστημονική κοινότητα προκειμένου «ξεκλειδώσει» τον τρόπο λειτουργίας του μυαλού των βρεφών και των νηπίων.

Ποια είναι η παλαιότερη ανάμνηση που έχετε; Συνήθως, οι πρώτες αναμνήσεις των ενηλίκων από την παιδική τους ηλικία ξεκινούν περίπου στην ηλικία των 4 ετών. Ωστόσο, οι επιστήμονες αναρωτιούνται γιατί δεν ξεκινούν νωρίτερα. Μήπως επειδή ο εγκέφαλος των μωρών είναι πολύ ανώριμος για να δημιουργήσει αναμνήσεις; Μήπως τα μωρά δημιουργούν αναμνήσεις, αλλά τις ξεχνούν καθώς μεγαλώνουν;

Η πρώτη μελέτη που παρατήρησε τη δραστηριότητα της μνήμης στον εγκέφαλο των μωρών ενώ ήταν ξύπνια, δίνει τώρα σημαντικές απαντήσεις σε πολλά ερωτήματα. Επιπρόσθετα, η νέα αυτή επιστημονική έρευνα δείχνει έναν τρόπο μέτρησης της συμπεριφοράς σε μια ηλικιακή ομάδα που δεν μπορεί ακόμη να επικοινωνήσει μέσω της ομιλίας.

Επεισοδιακή μνήμη από τη βρεφική ηλικία

Στο πλαίσιο της μελέτης, επιστήμονες του Πανεπιστημίου Yale έδωσαν σε 26 παιδιά ηλικίας μεταξύ 4 μηνών και περίπου 2 ετών μια εργασία μνήμης, ενώ το καθένα από αυτά βρισκόταν μέσα σε ένα fMRI, ένα όργανο που μπορεί να παρακολουθεί τη ροή του αίματος στον εγκέφαλο.

Οι ειδικοί έδειξαν στα μωρά κάποιες εικόνες με πρόσωπα, αντικείμενα ή τοπία, ενώ παράλληλα παρακολουθούσαν πώς τα μάτια τους ακολουθούσαν κάθε εικόνα και πώς ο εγκέφαλός τους ενεργοποιούνταν και ανταποκρινόταν σε κάθε εικόνα.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, όταν τα μωρά έβλεπαν μια εικόνα για πρώτη φορά, η ροή του αίματος αυξανόταν στον οπίσθιο ιππόκαμπο, μια περιοχή του εγκεφάλου που είναι γνωστό ότι εμπλέκεται στη λεγόμενη επεισοδιακή μνήμη στους ενήλικες, ή την ικανότητα να θυμόμαστε συγκεκριμένα γεγονότα ή εμπειρίες του παρελθόντος.

Όταν τα μωρά έβλεπαν ξανά αυτές τις εικόνες, τις κοίταζαν για περισσότερο χρόνο, υποδηλώνοντας στους ερευνητές ότι τα παιδιά θυμόντουσαν ότι τις είχαν ξαναδεί. «Οι αναμνήσεις εισέρχονται στον εγκέφαλο από τους πρώτους κιόλας μήνες της ζωής», δήλωσε ο Nick Turk-Browne, γνωστικός νευροεπιστήμονας στο Πανεπιστήμιο Yale και ένας από τους επικεφαλής της μελέτης που δημοσιεύθηκε στην επιστημονική επιθεώρηση Science τον Μάρτιο.

Το φαινόμενο ήταν πιο εμφανές στα μωρά ηλικίας 12 μηνών και άνω. «Αυτό το τμήμα του εγκεφάλου λειτουργεί περίπου όπως στους ενήλικες», δήλωσε η Tracy Riggins, αναπτυξιακή ψυχολόγος παιδιών που μελετά τη μνήμη και τη μάθηση στην πρώιμη παιδική ηλικία στο Πανεπιστήμιο του Maryland, η οποία δεν συμμετείχε στη μελέτη.

Ανοίγει ο δρόμος για τη μελέτη των συναισθημάτων των βρεφών

Οι περισσότερες έρευνες για τη μνήμη στα παιδιά αφορούν μεγαλύτερες ηλικίες που μπορούν να απαντήσουν σε ερωτήσεις σχετικά με αυτά που θυμούνται.

Στο πλαίσιο αυτό, η μελέτη του Yale είναι ιδιαίτερα σημαντική σύμφωνα με την Riggins: Ανοίγει τον δρόμο και για άλλες που θα μπορούσαν να διερευνήσουν τα συναισθήματα ή τις γνωστικές λειτουργίες των μωρών σε μια περίοδο ραγδαίων αλλαγών και ανάπτυξης, που παραμένει σε μεγάλο βαθμό απρόσιτη για την επιστημονική κοινότητα.

Επίσης, αυξάνει την πιθανότητα οι αναμνήσεις των βρεφών να μπορούν να ανακτηθούν αργότερα στη ζωή.

Εξάλλου, μια μελέτη του 2023 σχετικά με τη μνήμη σε ποντίκια έδειξε ότι όταν ενήλικα ποντίκια τοποθετήθηκαν σε ένα λαβύρινθο που είχαν μάθει ως μωρά, δεν αναγνώρισαν τον χώρο. Αλλά όταν περιοχές του εγκεφάλου τους που εμπλέκονται στην ανάμνηση τέτοιων επεισοδίων στην παιδική ηλικία ενεργοποιήθηκαν με φωτεινά ερεθίσματα, βρήκαν τον δρόμο για να βγουν.

«Αυτές οι μελέτες υποδηλώνουν ότι αυτές οι αναμνήσεις υπάρχουν πέρα από την παιδική ηλικία, και το ίδιο μπορεί να ισχύει και για τους ανθρώπους», είπε ο Turk-Browne. «Το μόνο ερώτημα», είπε, «είναι τι χρειάζεται για να τις ξεκλειδώσουμε».