Το καλοκαίρι πλησιάζει: Πώς θα κρατήσουμε την Αθήνα και κάθε πόλη δροσερή;

Θεμελιωμένες με υλικά που παγιδεύουν τη θερμότητα, και ιδιαίτερα πυκνοκατοικημένες, οι περισσότερες πόλεις είναι ευάλωτες στις υψηλές θερμοκρασίες. Ποια μέτρα παίρνουν για ένα δροσερότερο μέλλον;

Ποιος έχει ξεχάσει το περσινό καλοκαίρι; Κατά τους θερινούς μήνες του 2023, σημειώθηκαν οι υψηλότερες θερμοκρασίες που έχουν καταγραφεί ποτέ. Συχνοί και μεγάλης διάρκειας καύσωνες δοκίμασαν την υγεία και την αντοχή των ανθρώπων, καθώς και την ανθεκτικότητα των πόλεων σε ακραίες καιρικές συνθήκες.

Κατασκευασμένες με υλικά που παγιδεύουν τη θερμότητα, και ιδιαίτερα πυκνοκατοικημένες, οι περισσότερες πόλεις είναι ευάλωτες στην υπερβολική ζέστη. Και παρότι θεωρούμε την κατάσταση αυτή ως τη «νέα κανονικότητα» τίποτα δεν έχει παγιωθεί: Καθώς η κλιματική αλλαγή βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη, οι θερμοκρασίες αναμένεται ότι θα συνεχίσουν την ανοδική τους πορεία.

Επανασχεδιασμός τώρα για ένα δροσερότερο μέλλον

Σύμφωνα με στοιχεία του ΟΗΕ, οι πόλεις, οι οποίες σήμερα φιλοξενούν το 55% του παγκόσμιου πληθυσμού, είναι κατά μέσο όρο 5°C έως 9°C πιο ζεστές από τις αγροτικές περιοχές, καθώς τα κτίρια από σκυρόδεμα, γυαλί και ατσάλι, οι δρόμοι και τα πεζοδρόμια απορροφούν και εκπέμπουν ηλιακό φως. Επιπρόσθετα, η υπερβολική συγκέντρωση ανθρώπων, αυτοκινήτων και μηχανημάτων ανεβάζει δραματικά τις θερμοκρασίες.

Στο πλαίσιο αυτό, οι πόλεις, μεταξύ των οποίων και η Αθήνα, με τη βοήθεια και την τεχνογνωσία διεθνών οργανισμών, όπως ο ΟΗΕ ή το Arsht-Rock Foundation Resilience Center, αγωνίζονται ήδη για να προσαρμοστούν.

Ξεκινώντας με τον διορισμό ειδικών συμβούλων για την Κλιματική Ανθεκτικότητα ή Chief Heat Officers (στον Δήμο Αθηναίων το 2021 ορίστηκε η πρώτη Επικεφαλής Αντιμετώπισης Αστικής Υπερθέρμανσης), που μελετούν και προτείνουν δημιουργικές λύσεις επανασχεδιασμού των πόλεων. Και με όραμα ένα δροσερότερο μέλλον, αρκετές πόλεις έχουν αρχίσει να παίρνουν τα μέτρα τους!

Εναρμόνιση με τη φύση

Στην «έξυπνη» πόλη που ανοικοδομείται στο Ομάν, μία πρώην κοιλάδα ποταμού θα μετατραπεί σε ένα καταπράσινο δημόσιο πάρκο, ενώ τα κτίρια και οι δρόμοι θα είναι προσανατολισμένοι ώστε να μεγιστοποιείται η σκιά και να επιτυγχάνεται φυσικός εξαερισμός. Από την άλλη, στην Κίνα οι προκλήσεις της κλιματικής αλλαγής αντιμετωπίζονται με ένα αναδυόμενο είδος αστικής ανάπτυξης, που προβλέπει τη μετατροπή της «τσιμεντουπόλης» σε πόλη «σφουγγάρι».

Συρρίκνωση του (άχρηστου) οδικού δικτύου

Το Άρνεμ, μία πόλη 150.000 κατοίκων στην Ολλανδία, αποφάσισε να αντικαταστήσει το 10% του οδικού δικτύου της με πράσινο. Οι τοπικές αρχές θα επανεξετάσουν τη χρήση μη πολυσύχναστων δρόμων και πεζοδρομίων, ώστε οι λωρίδες κυκλοφορίας να συρρικνωθούν και τμήμα της ασφάλτου να φυτευτεί με δέντρα.

Επιπρόσθετα, δέντρα θα φυτευτούν κατά μήκος ποδηλατοδρόμων και πεζοδρομίων για επιπλέον σκιά, ενώ θα προστεθούν νέα πάρκα με σκιά με μικρές λίμνες ώστε να προσφέρουν μικρά καταφύγια δροσιάς στους πολίτες – και ιδίως σε όσους δεν έχουν κλιματισμό στα σπίτια τους.

Στο Μεντεγίν, τη δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Κολομβίας, οι «πράσινοι διάδρομοι» συνθέτουν ένα δίκτυο 30 σκιερών διαδρομών. Χιλιάδες φοίνικες, μπαμπού και άλλα τροπικά φυτά της περιοχής, μεταφέρθηκαν γύρω από πεζοδρόμια, πάρκα και πολυσύχναστες οδούς, παρέχοντας σκιά και καταφύγιο στους περαστικούς.

Λευκό χρώμα στις στέγες, στα πεζοδρόμια, στους δρόμους

Μία δημοφιλής, εδώ και αιώνες, πρακτική στην Ελλάδα και στη Μεσόγειο, κερδίζει έδαφος σε όλο τον πλανήτη. Η προσθήκη μίας λευκής επίστρωσης στη οροφή ενός κτιρίου, συντελεί στην αντανάκλαση έως και του 90% του ηλιακού φωτός, διατηρώντας το εσωτερικό κατά περίπου 30% πιο δροσερό.

Η πόλη της Νέας Υόρκης προσφέρει επιδοτήσεις για το βάψιμο των ταρατσών, ενώ πόλεις όπως το Λος Άντζελες και η Φιλαδέλφεια, «εξοπλίζουν» τα πεζοδρόμιά τους ώστε να αντανακλούν τη θερμότητα.

«Πρασινίζοντας» το τσιμέντο

Η δημιουργία περισσότερων χώρων πρασίνου και η δεντροφύτευση, είναι οι πλέον διαδεδομένες λύσεις που εφαρμόζουν οι πόλεις για την καταπολέμηση της ζέστης. Η κομητεία Ντέιντ του Μαϊάμι, η οποία βιώνει συχνότερα σε σχέση με τις υπόλοιπες ΗΠΑ, μεγάλες περιόδους καύσωνα, στοχεύει να αυξήσει το πράσινό της μέσω συστηματικών δεντροφυτεύσεων κατά 30%.

Στην Αυστραλία, η πόλη της Μελβούρνης, εργάζεται ήδη προκειμένου να διπλασιάσει το δέντρα εντός των ορίων της στις επόμενες δύο δεκαετίες. Στην Ευρώπη, η Σεβίλλη, μία πόλη όπου το καλοκαίρι το θερμόμετρο σκαρφαλώνει στους 40°C, υλοποίει ένα πρόγραμμα φύτευσης 5.000 δέντρων τον χρόνο. Από την άλλη, η Αθήνα έχει επενδύσει στη δημιουργία «πάρκων τσέπης», δηλαδή μικρών πράσινων νησίδων σε πολλά διαφορετικά σημεία της πόλης, χρησιμοποιώντας φυτά, νερό και οικοδομικά υλικά που ψύχουν αντί να παγιδεύουν τη θερμότητα.