Γιατί δεν θυμόμαστε τα όνειρά μας;

Σύμφωνα με νέα έρευνα που διεξήχθη σε ποντίκια, μια ομάδα νευρώνων του εγκεφάλου μπορούν να μας αποκαλύψουν γιατί θυμόμαστε –ή ξεχνάμε– τα όνειρά μας, καθώς και να μας βοηθήσουν να διερευνήσουμε εκ νέου τους μηχανισμούς διαμόρφωσης της μνήμης μας.

Τι όνειρο είδατε χθες το βράδυ; Ή μήπως δεν το θυμάστε; Για μερικούς ανθρώπους δεν είναι δύσκολο να περιγράψουν σκηνές όσων εκτυλίχθηκαν στο μυαλό τους κατά τη διάρκεια του ύπνου, αμέσως μόλις ξυπνήσουν. Ωστόσο, οι αναμνήσεις τείνουν να «ξεθωριάζουν» με το πέρασμα της ημέρας.

Από την άλλη, υπάρχουν και άνθρωποι που θυμούνται σπάνια ή και ποτέ τα όνειρά τους. Εντούτοις, οι επιστήμονες συμφωνούν ότι σχεδόν όλοι ονειρεύονται. Και όπως προέκυψε από μία νέα έρευνα που διενεργήθηκε σε ποντίκια, η ανάμνηση των ονείρων –ή η απουσία της– οφείλεται σε μια ομάδα νευρώνων του εγκεφάλου η οποία ενεργοποιείται κατά τη διάρκεια του ύπνου.

Τα τέσσερα στάδια του ύπνου

Όταν κοιμόμαστε, ο εγκέφαλός μας περνά από τέσσερα στάδια.

• Χαλάρωση: Πρόκειται για το ενδιάμεσο στάδιο μεταξύ ύπνου και ξύπνιου, όταν το σώμα αρχίζει να χαλαρώνει. Τα μάτια του ατόμου παραμένουν κλειστά, ωστόσο είναι εύκολο να ξυπνήσει.
• Ελαφρύς ύπνος: Κατά τη διάρκεια αυτού του σταδίου ο καρδιακός ρυθμός επιβραδύνεται, η αναπνοή γίνεται πιο αργή και η θερμοκρασία του σώματος πέφτει καθώς ετοιμάζεται για βαθύ ύπνο.
• Βαθύς ύπνος: Σε αυτό το στάδιο απολαμβάνουμε τη βαθιά ανάπαυση που χρειαζόμαστε ώστε να ξυπνήσουμε αναζωογονημένοι. Η πίεση και οι παλμοί βρίσκονται στο χαμηλότερο σημείο, και είναι δύσκολο να μας ξυπνήσει κάποιος ή κάτι, χωρίς να αισθανθούμε αποπροσανατολισμένοι.
• REM: Πρόκειται για το στάδιο ύπνου στη διάρκεια του οποίου ονειρευόμαστε. Το σώμα παραμένει ακίνητο, ωστόσο, ο εγκέφαλός μας είναι σε διέγερση ενώ τα μάτια μας κινούνται γρήγορα (Rapid Eye Movement).

Εφόσον λοιπόν όλοι οι άνθρωποι περνάνε από τα τέσσερα στάδια ύπνου, γιατί άλλοι θυμούνται –έστω και για λίγο– και άλλοι όχι τα όνειρά τους; Σύμφωνα με νέα έρευνα η απάντηση βρίσκεται στο στάδιο που «γεννιούνται» τα όνειρα, το REM. Το στάδιο αυτό φαίνεται ότι περιλαμβάνει επίσης μια διαδικασία «ενεργητικής λήθης», κατά την οποία ο εγκέφαλος μπορεί να αποθηκεύσει ή να διαγράψει πληροφορίες.

REM & μνήμη

Η «γρήγορη κίνηση των ματιών» – REM είναι ένα φαινόμενο που γοητεύει εδώ και δεκαετίες τους επιστήμονες που ερευνούν τους μηχανισμούς του εγκεφάλου και του ύπνου. Είναι ενδεικτικό ότι ο Φράνσις Κρικ, ένας εκ των επιστημόνων που ανακάλυψαν τη δομή της διπλής έλικας του DNA, είχε προτείνει ήδη από τη δεκαετία του 1980 ότι ο εγκέφαλος είναι σε θέση να ξεχνά πληροφορίες που προκύπτουν κατά τη διάρκεια του REM, αλλά το πώς ακριβώς συμβαίνει αυτό ήταν άγνωστο μέχρι πρόσφατα.

Μια ομάδα πανεπιστημιακών ερευνητών από τις ΗΠΑ και την Ιαπωνία, επικέντρωσαν την έρευνά τους σε κύτταρα που παράγουν ορμόνες συγκέντρωσης μελανίνης (Melanin-Concentrating Hormone – MCH) οι οποίες επηρεάζουν, μεταξύ άλλων, τον ύπνο. Μελετώντας τη λειτουργία τους σε ποντίκια, οι ερευνητές ανακάλυψαν ότι η πυροδότηση της συγκεκριμένης ομάδας νευρώνων κατά τη διάρκεια του σταδίου REM, ελέγχει αν ο εγκέφαλος συγκρατεί νέες πληροφορίες μετά από έναν καλό ύπνο.

Οι ερευνητές θεωρούν ότι η ανακάλυψή τους θα ανοίξει νέους δρόμους για τη μελέτη και τη θεραπεία διαταραχών που σχετίζονται με τον ύπνο. Επιπρόσθετα, η περαιτέρω ανάδειξη του MCH, ενός υπομελετημένου νευρωνικού πληθυσμού, εκτιμάται ότι μπορεί να οδηγήσει σε νέα δεδομένα γύρω από τους μηχανισμούς διαμόρφωσης της μνήμης εν γένει.

Εντούτοις, είτε θυμόμαστε είτε όχι τα όνειρά μας, ο καλός ύπνος αποτελεί θεμέλιο υγείας και ευεξίας, και είναι απαραίτητος για όλους. Πώς μπορείτε να τον κατακτήσετε; Διαβάστε περισσότερα στο άρθρο «Tips & συμβουλές για καλό ύπνο».